Wat gebeurt er als je medewerkers niet alleen ruimte geeft om te vernieuwen, maar ze ook actief betrekt bij het bedenken en bouwen van die vernieuwing? Dan ontstaat er iets bijzonders. Vraag het maar aan Renço Wesseling, oprichter van Lab XL – het innovatieplatform van Weener XL. In zijn ogen begint echte innovatie niet bij technologie, maar bij mensen: “Je moet het vuurtje aanwakkeren dat ooit de reden was waarom mensen dit werk zijn gaan doen.”
Wesseling ziet innovatie niet als iets dat van bovenaf wordt opgelegd. Integendeel. “Als een directeur een technologie introduceert waar niemand om gevraagd heeft, kan hij dat misschien één of twee keer doen om mensen wakker te schudden. Maar zo bouw je geen innovatieve organisatie,” zegt hij. “Vernieuwing ontstaat alleen als mensen het gevoel hebben dat ze ertoe doen. Dan gaan ze proberen, fouten maken – en dus leren.”
Bij Weener XL kwam het leerproces op gang toen Wesseling deelnam aan Initiate, een VNG-initiatief voor maatschappelijke innovatie. Daar ontdekte hij hoe cruciaal het is dat een organisatie de implementatie van nieuwe ideeën actief ondersteunt. Medewerkers met goede ideeën hebben niet alleen inspiratie nodig, maar ook toegang tot middelen, een relevant netwerk en voldoende mandaat. Pas dan krijgt vernieuwing echt de ruimte om te groeien.
Dit wakkerde het vuurtje aan om andere ideeën te bedenken. Wesseling vroeg collega Mark Scheutjens om mee te denken en die was enthousiast. “Hier moeten we echt iets mee” zei Scheutjens. Dat werd het startpunt voor Lab XL. Wesseling: “We pitchten ons plan bij onze directeur, die zei: ‘Ga maar doen.’” Die reactie was cruciaal. “Hij begreep dat we een plek wilden bouwen waar medewerkers hun ideeën konden realiseren, gedragen door henzelf – niet door opgelegde plannen van bovenaf.”
Lab XL begon klein. “Eerst met een halve FTE. Gewoon kijken wat werkt.” De aanpak was bottom-up: ideeën kwamen vanuit de werkvloer. De variatie in projecten was groot, dat ging van een kleine administratieve optimalisatie naar het plaatsen van LKS op de blockchain. Gaandeweg groeide het initiatief uit tot een volwaardige projectorganisatie met een eigen community.
In die community ligt de kracht, benadrukt Wesseling: “We organiseerden sessies rond een thema. Er kwam iemand vertellen over de toekomst van werk, en daarna gingen mensen in gesprek. Daaruit ontstonden ideeën die we direct gingen oppakken.”
De aanpak was radicaal anders dan wat hij in de sector gewend was: “Je hebt een club mensen nodig die het leuk vindt om door de modder te waden. Want innovatie is afscheid nemen van wat oud is. Dat doet pijn. Daar moet je een beetje gek voor zijn.”
Een opvallend kenmerk van Lab XL is hoe het netwerk eromheen tot stand kwam: niet vanuit beleid, maar vanuit behoefte. “We hebben niet eerst een opleider erbij gevraagd en daarna bedacht wat we ermee gingen doen,” vertelt Renço. “We hadden een idee, en pas toen gingen we op zoek naar de juiste partijen om het uit te voeren.”
Zo ontstond een ecosysteem waarin techpartijen, onderzoekers en andere werkontwikkelbedrijven samenwerkten. Studenten van Fontys dragen bij aan nieuwe projecten, en testen of oplossingen echt werken. “Uiteindelijk hebben we Stichting STIP opgericht om de technologieën en innovaties te bewaren en op te schalen naar andere gemeenten.”
De resultaten mogen er zijn. Eén van de successen is een VR-toepassing die inmiddels in vijftig gemeenten wordt gebruikt. Maar Wesseling vindt de culturele verandering minstens zo belangrijk: “Lab XL is ook een plek geworden waar medewerkers weten: als ik een idee heb, kan ik daar iets mee. Dat is zó waardevol.”
Bovendien bracht Lab XL andere werkontwikkelbedrijven bij elkaar. “We werken nu met vier ontwikkelbedrijven aan gezamenlijke innovatieprojecten. We leggen allemaal geld in, zodat we samen echt iets goeds kunnen maken – in plaats van allemaal individueel een beetje.”
Wat kunnen andere organisaties leren van Lab XL? Wesseling noemt drie cruciale lessen:
Volgens Wesseling is de toekomst van werkontwikkelbedrijven onlosmakelijk verbonden met wendbaarheid en vernieuwing. “We zijn als branche vaak trots, maar niet gewend om samen te werken. Iedereen is op z’n eilandje iets aan het uitvinden. Maar als je echt wilt innoveren, moet je naar buiten kijken.”
Inclusieve technologie is volgens hem niet het doel, maar een middel. “We moeten anders gaan denken over wat onze waarde is. Bijvoorbeeld: een groenvoorziening is niet alleen schoffelen. Het is werk, vergroening, CO₂-reductie. We moeten al die waarde kapitaliseren, en technologie kan ons daarbij helpen.”
Zijn oproep aan de sector is helder: “Als je blijft doen wat je deed, ga je het niet redden. Het is tijd voor lenige organisaties. En dat begint bij mensen. Geef ze ruimte, geef ze vertrouwen. En laat ze gewoon beginnen.”
Werkontwikkelbedrijven bestaan in allerlei verschillende vormen en maten. Ze delen een gemeenschappelijk doel: hun kandidaten en medewerkers de beste kansen bieden op de arbeidsmarkt. Daarvoor is innovatie nodig. In Kijken naar Kansen vertellen directeuren en medewerkers hoe zij kijken naar innovatie op het gebied van inclusieve technologie in hun organisatie.
Waar anderen zouden afwachten of vasthouden aan het oude, kiest werkontwikkelbedrijf MTB Maastricht voor vooruitgang. “Je kunt gaan stilliggen en dan weet je dat je bootje omkiepert,” zegt directeur Marcel Jöris. “Of je kunt koers proberen vast te houden.” En koers houden doet hij — met overtuiging, visie en vooral: innovatie.
Lees meer
Technologie is geen doel op zich. Dat benadrukt Paul Verbakel, directeur van werkontwikkelbedrijf Senzer, meerdere keren tijdens het gesprek. “De technologie moet een oplossing bieden voor een belemmering die iemand ervaart. Dáár begint het.” Vanuit die filosofie ontwikkelde Senzer in de afgelopen jaren een doordachte, geborgde aanpak rondom inclusieve technologie. Wat begon als een project, is inmiddels een vast onderdeel van de dienstverlening. En dat levert resultaat op.
Lees meer
De ‘gewoon doen, we zien wel waar het schip strandt’– mentaliteit doet tekort aan de ambities van Werkkracht. Ze weten wat ze doen, maar kaderen van tevoren niet wat de uitkomsten moeten zijn. Want zelfs als het niet werkt, leer je daar weer van. En heb je de volgende keer een betere kans van slagen.
Lees meer