Complex probleem, weinig oplossingen
De kiem voor Tolkie werd geplant toen van den Berg op de middelbare school zat. Tijdens een les Nederlands vertelde zijn docent hoeveel laaggeletterden er in Nederland zijn. Van den Bergs eerste reactie: “Dat kan niet. In Nederland is dat onmogelijk, want je moet verplicht naar school.” Tot zijn schrik bleek het echt te kloppen. Het inzicht dat er in zijn eigen land zo’n grote verborgen groep bestaat, liet hem niet meer los.
Tijdens zijn studie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam besloot Van den Berg om zich verder te verdiepen in de doelgroep. Hij realiseerde zich dat de gevolgen van laaggeletterdheid groot zijn. “Laaggeletterdheid heeft invloed op bijna alle aspecten van het leven.” Hij somt op: “Bij belastingaangiftes en loonstroken worden fouten niet opgemerkt, verzekeringen vergelijken lukt vaak niet waardoor mensen te veel betalen én medische dossiers inzien of online betalen is ingewikkeld.” De impact reikt verder dan praktische zaken: werk, inkomen, gezondheid en mentale veerkracht lijden eronder. Bovendien: kinderen van laaggeletterde ouders hebben drie keer zoveel kans om zelf ook laaggeletterd te worden.
Als de gevolgen zo groot zijn, waarom zijn er dan nog zo weinig oplossingen voor laaggeletterden? Van den Berg: “Ik denk dat het te maken heeft met de complexiteit van het probleem zelf. De onwetendheid over laaggeletterdheid zit diep. Laaggeletterden kunnen vaak niet meekomen in een kantooromgeving en leven daardoor in een andere ‘bubbel’. Bij veel beleidsmakers is die wereld gescheiden van hun eigen ervaring.”
Wie zijn laaggeletterden
Van den Berg: “Veel mensen hebben geen goed beeld van wie laaggeletterden zijn. Vaak denken ze aan migranten, maar het merendeel is hier opgegroeid.” De doelgroep is divers. Ongeveer een derde hiervan bestaat uit migranten, die niet alleen moeite hebben met lezen, maar ook met de gesproken taal. Deze groep ervaart minder schaamte.
Twee derde van de laaggeletterden is echter hier geboren en getogen. Het gaat vooral om senioren – door bijvoorbeeld vroegtijdig schoolverlaten of dementie – en jongeren.
De kwaliteit van het Nederlandse onderwijs speelt daarin een rol. Van den Berg: “We zien dat jongeren slechter leren lezen dan in andere Westerse landen. Zeker voor jongeren die naar het VMBO gaan, is er weinig tijd om hun Nederlands te verbeteren. Als je eenmaal van school bent, is de drempel hoog om later nog taalvaardigheid bij te spijkeren.”
Teksten omzetten naar begrijpelijker niveau (A2)
Samen met zijn compagnon ontwikkelde Van den Berg een slimme aanpak voor organisaties die contact hebben met laaggeletterden, zoals woningcorporaties. Deze organisaties zijn immers verantwoordelijk om hun informatie toegankelijk aan te bieden. Zo hoeven eindgebruikers zelf niets te downloaden of ingewikkelde stappen te zetten. Toegankelijkheid begint immers bij het wegnemen van drempels. Zo ontstond Tolkie.
De belangrijkste innovatie van Tolkie is een leeshulp voor websites. De tool scant teksten op websites en zet deze automatisch om naar een begrijpelijker niveau (A2). Moeilijke woorden worden uitgelegd en lange, intimiderende teksten worden samengevat, zodat de gebruiker sneller de kern begrijpt. De technologie is eenvoudig te implementeren: “We hebben het ontwikkeld zodat je het kan toevoegen aan iedere soort website. Een organisatie krijgt een regelcode, een beetje zoals bij Google Analytics. Binnen twee weken kunnen we live zijn,” aldus Van den Berg.
Wat maakt Tolkie uniek? Van den Berg formuleert het helder: “Onze kracht is dat we heel goed weten hoe die doelgroep werkt én dat we kunnen programmeren. Veel mensen kunnen één van beide, wij brengen het samen.” Andere technologieën focussen vaak op het verbeteren van teksten binnen Word of CMS-systemen. Tolkie gaat verder: het legt moeilijke woorden ook uit als mensen doorscrollen en zorgt dat informatie continu begrijpelijk blijft.
Kleine moeite, grote impact
Veel organisaties zijn al voor 125 euro per maand ‘ready to go’. Geen ingewikkelde installatie, geen grote investeringen, wél een grote stap richting inclusie. Tolkie werkt inmiddels al samen met een tal van organisaties, zoals gemeenten, uitvoeringsorganisaties, de Nationaal ombudsman, zorginstellingen (jeugdzorg, ouderenzorg, GGZ), woningcorporaties, sociale huurorganisaties én lokale en streekomroepen. Ook steeds meer werkontwikkelbedrijven sluiten zich aan.
Tolkie werkt ook veel samen met de doelgroep door hen actief te betrekken bij de ontwikkeling van hun technologie. In samenwerking met bibliotheken worden focusgroepen georganiseerd. Gebruikers geven feedback op nieuwe functies en helpen bepalen welke iconen of functies het prettigst zijn.
Vervolgstappen Tolkie
De technologie is aangepast voor mensen met een visuele ondersteuningsvraag, zoals blinden en slechtzienden, met bijvoorbeeld sterke contrasten en toegankelijke voorleesopties. Maar daar eindigt het niet. Van den Berg en zijn team kijken verder: een van hun grote dromen is een AI-gedreven callcenter. Een 24/7 hulplijn waar mensen eenvoudig hun vragen kunnen stellen – in eenvoudige taal en zonder schaamte. Zo wordt toegankelijkheid niet alleen iets wat je leest, maar ook iets wat je ervaart.
Meer weten
In de serie Meet the Maker vertellen bedenkers en ontwerpers van inclusieve technologie over hun drijfveren, missie en toekomstwensen. Zo introduceren we opkomende technologie om in de gaten te houden. Ken of ben jij een interessante startup of scale ups die zich bezighoudt met inclusieve technologie? Neem dan contact met ons op en wie weet zie je de technologie snel terug op onze website.
Benieuwd naar de verhalen van andere technologieontwikkelaars?
Lees over Karthik Mahadevan – CEO en oprichter van Envision – die geïnspireerd raakte door een bezoek aan een school voor blinde en slechtziende kinderen en zo op het idee kwam om technologie voor slimme brillen te ontwikkelen. Of lees hoe Victor van Dinten zijn kennis over navigatiekaarten in parkeergarages inzet om met naext gebouwen toegankelijker te maken voor mensen met een ondersteuningsvraag.
