Augmented Reality (AR) is een technologie die digitale informatie, 3D-vormen of grafieken, toevoegt aan de werkelijkheid.
Augmented reality integreert digitale informatie in de echte wereld zoals we die dagelijks zien. Door gebruik te maken van gespecialiseerde software en hardware, zoals een AR-bril of smartphone, kan digitale inhoud op de werkelijkheid “geprojecteerd” worden. De werkelijkheid wordt aangepast aan de behoefte van de gebruiker (“to augment” is letterlijk het toevoegen van waarde) zodat deze de benodigde informatie heeft om bijvoorbeeld op de werkvloer een bepaalde taak uit te voeren.
Deze inhoud kan bestaan uit tekst, maar ook uit afbeeldingen, andere objecten of zelfs geluid. Wanneer er een koppeling is met camerabeelden of andere sensorinformatie, kan meer gericht informatie worden gegeven, afgestemd op locatie, kijkrichting of werk-output. Zo kunnen bijvoorbeeld relevante werkinstructies gegeven worden die “live” door een werknemer bekeken worden, terwijl ze tegelijkertijd met die taak bezig zijn.
Bij Augmented Reality blijft de werkelijkheid zichtbaar, doordat deze technologie enkel extra informatie toevoegt voor de gebruiker. Wanneer gebruik gemaakt wordt van Virtual Reality (VR) is er sprake van een complete virtuele wereld en niet slechts van digitale elementen die geprojecteerd worden. Met virtual reality wordt de gebruiker ondergedompeld in een virtuele werkelijkheid, die de echte, tastbare wereld compleet vervangt.
Dat er bij VR gebruik gemaakt wordt van een compleet nieuwe, virtuele wereld kan er bij gebruikers voor zorgen dat de ervaring als onecht aanvoelt, zoals een computerspel. Voordeel van het gebruik van AR is dat dit meer verankerd is in de werkelijkheid en daarom voor sommige gebruikers een prettigere (leer)ervaring geeft.
Een voorbeeld van toegepaste Augmented Reality in de werkomgeving is het projecteren van handelingen zodat de werknemer deze niet zelf hoeft te onthouden. De technologie ondersteunt medewerkers bij het korte- en langetermijngeheugen, redeneren, voorstellingsvermogen, aandacht en concentratie, problemen oplossen en het uitvoeren van eerder gedane werkzaamheden.
Hierdoor kunnen medewerkers werkzaamheden uitvoeren wat voorheen niet mogelijk was. Zo verhoog je de productiviteit en het geeft de medewerker meer zelfvertrouwen en zelfstandigheid.
Door gebruik te maken van AR kunnen er in real time werkinstructies gegeven worden, om zo de productiviteit binnen een arbeidsproces te verhogen. Heldere instructies in de vorm van tekst, 3D-vormen of gesproken tekst dragen bij aan een heldere communicatie en mogelijk verbeterde samenwerking tussen verschillende afdelingen. Door bijvoorbeeld instructies direct te projecteren op de gereedschappen waarmee gewerkt wordt of duidelijk aan te geven waar artikelen staan om gepickt te worden, kan bovendien efficiënter gewerkt worden. Dit resulteert uiteindelijk in lagere (arbeids)kosten.
Een andere manier om AR in te zetten is bij trainingen van personeel. In sommige gevallen betekent dit dat trainingen op locatie afgenomen worden, wat reiskosten en tijd kan besparen.
Voordelen augmented reality
Door de flexibele aard van AR kan het aangepast worden aan uiteenlopende werksituaties, waardoor het gebruik ervan in verschillende beroepsgroepen aan een heuse opmars bezig is.
In het geval van de zorg kan augmented reality op veel verschillende manieren van toegevoegde waarde zijn. Dit kan zijn in de rehabilitatie van een patiënt, die door gebruik te maken van AR in een oefenprogramma bijvoorbeeld zijn of haar cognitieve of motorische vaardigheden kan verbeteren. Maar het is ook een manier om realtime toegang te krijgen tot een grote hoeveelheid informatie, zoals bijvoorbeeld patiëntendossiers, terwijl er voor een patiënt gezorgd wordt. Een heel andere toepassing van AR in de zorg is het navigeren van patiënten en bezoekers in ziekenhuizen, die vaak een doolhof kunnen zijn voor nieuwe bezoekers. Door gebruik te maken van de camera op een mobiele telefoon kan de route aangegeven worden, bijvoorbeeld door pijlen of andere markeringen te projecteren.
AR is de bindende factor tussen de theorie van de bouwtekening en de praktijk van de bouwplaats. Bouwplannen kunnen op de fysieke bouwplaats geprojecteerd worden om zo het eindresultaat te tonen. Op deze manier is het makkelijker om bijvoorbeeld eventuele problemen in het bouwproces in een vroeger stadium te achterhalen waardoor projectleiders en andere betrokken partijen tijdig kunnen schakelen.
Zoals eerder gezegd is het gebruik van augmented reality in verschillende branches de laatste tijd toegenomen en de verwachting is dat deze toename door zal zetten. Steeds meer bedrijven en andere instanties maken tegenwoordig gebruik van AR om werknemers te ondersteunen in de uitvoering van hun werk of om ze bij te scholen.
Bij Senzer, werkleerbedrijf Helmond – de Peel, zijn ze al lange tijd bezig met de inzet van AR waarbij werkinstructies op het werkblad geprojecteerd werden. Op deze manier wordt er bij het assembleren van de producten tijd bespaard én het aantal fouten teruggebracht.
Meer te weten komen over AR of over andere inclusieve technologieën? Neem dan contact met ons op en meld je aan voor onze nieuwsbrief!
Magazijnwerk, zoals orderpicken, kan al snel te complex zijn voor mensen met een arbeidsbeperking. Kan de slimme bril ook wel smart glasses genoemd hier een oplossing voor zijn? TNO onderzocht het samen met Werkse!
Lees meer
Robots zijn uitermate geschikt om taken van werknemers gedeeltelijk over te nemen of te verlichten. Vooral collaboratieve robots (cobots), waarbij mens en machine samenwerken, bieden tal van nieuwe mogelijkheden. Door herverdeling van taken is het werk efficiënter in te richten: mens en robot doen beide waar ze goed in zijn en vullen elkaar aan. Het gaat dan om fysieke en cognitieve taken waarmee mensen moeite hebben, in zowel productieomgevingen als bijvoorbeeld sociale werkbedrijven. De robot kan niet alles van de werknemer overnemen, maar wel taken die veel kracht vergen, precisiewerk of eentonig werk. Zo is in de taakverdeling tussen mens en robot veel winst te behalen. Samenwerking tussen mens en robot “Crux van het verhaal is dat we bij het ontwerpen van robots, andere nieuwe technologieën en werkprocessen veel meer rekening moeten houden met de capaciteiten en het gedrag van mensen”, vertelt onderzoeker prof. Michiel de Looze van TNO. “Dan hebben we het over een optimale samenwerking tussen mens en machine op de werkvloer. We hebben een operator support systeem ontwikkeld, waarbij medewerkers snel en foutloos producten kunnen assembleren. Een uitkomst voor de maakindustrie en mensen met verschillende opleidingsniveaus: van hoog opgeleid tot en met ongeschoold.” “Als TNO brengen we de capaciteiten van mensen en de technologische mogelijkheden bij elkaar. Werk dat voor bepaalde groepen nooit was weggelegd, maak je zo wel toegankelijk” Augmented reality toepassen bij assembleren Ruud Keulen, directeur Operations van Thomas Regout, bevestigt dat. Het bedrijf dat hoogwaardige telescoop geleidesystemen produceert, werkt met TNO en zo’n vijftien andere partners samen in het Europese project HORSE dat zich concentreert op de samenwerking tussen mens en robot voor het mkb in de industrie. Binnen dit EU-project richt TNO een Competence Centre in, waarbij bedrijven, eindgebruikers en universiteiten zijn betrokken. Thomas Regout heeft binnen dit project een rol als fieldlab. Er staan verschillende pilots op het programma, zoals het toepassen van augmented reality (AR) bij het assembleren van complexe gereedschappen. Geprojecteerde werkinstructies “Om goed te kunnen assembleren, heb je als medewerker jarenlange training en ervaring nodig. Met het support systeem van TNO hoeft dat niet meer”, vervolgt Keulen. “Je krijgt instructies op je werkplek geprojecteerd: pak die component uit dat bakje en bevestig het op die manier. Het systeem loodst je stap voor stap door het assemblageproces. Niet-getrainde werknemers kunnen zo direct aan de slag. We hebben het getest met TNO en toen bleek dat een totaal onervaren persoon net zo snel en foutloos werkt als iemand met jarenlange ervaring. We kunnen daardoor personeel veel flexibeler inzetten en onze opleidings- en productiekosten verlagen.” Werk toegankelijk maken “In ons onderzoek betrekken we dus niet alleen de fysieke robot, maar ook andere technologieën als AR”, vertelt TNO-onderzoeker Gu van Rhijn. “Het systeem waarover Ruud Keulen vertelt, helpt bedrijven snel, foutloos en flexibel verschillende producten te assembleren. Voor het mkb betekent het dat mensen flexibel kunnen worden ingezet die snel en foutloos werken. Maar het opent ook perspectieven voor mensen die weinig kans hebben op de arbeidsmarkt door beperkingen of een lage opleiding. Zij kunnen nu complexe taken uitvoeren waar anders geen sprake van kon zijn. Zo slaan we twee vliegen in één klap. Als TNO brengen we de capaciteiten van mensen en de technologische mogelijkheden bij elkaar. Werk dat voor bepaalde groepen nooit was weggelegd, maak je zo wel toegankelijk.” “Een totaal onervaren persoon bleek net zo snel en foutloos te werken als iemand met jarenlange ervaring. Daardoor kunnen we personeel flexibeler inzetten en onze opleidings- en productiekosten verlagen” Bekijk hieronder het filmpje van de pilot bij Amfors. Kwetsbare arbeidsmarktpositie Bruno Fermin van SCBM, het Kenniscentrum en A&O-fonds sociale werkgelegenheid, zoekt met TNO naar mogelijkheden om de inzetbaarheid van mensen met beperkingen te vergroten en daarbij gebruik te maken van technologische hulpmiddelen. “We zijn zeer geïnteresseerd in het operator support system en de demo-opstelling van TNO voor assemblage. Michiel de Looze heeft hier onlangs een presentatie over gegeven voor een aantal leden van Cedris, de landelijke vereniging voor sociale werkgelegenheid. Zij zien hierin kansen om mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie aan regulier werk te helpen. We verkennen nu de mogelijkheden om met een paar sociale werkbedrijven pilots te doen om deze methodiek in de praktijk te beproeven. Zij en hun opdrachtgevers willen namelijk weten in welke gevallen het lonend is en organisatorisch inpasbaar. Het mooie van deze aanpak vind ik ook dat mensen die elke dag werkzaamheden verrichten als in- en ompakken nu complete taken kunnen uitvoeren. Zo worden alle partijen er beter van.” Vraagstukken over interactie mens en robot Robots, cobots, AR: het is nog maar een kleine greep uit de veelheid aan technologieën die TNO onderzoekt om nieuwe mogelijkheden te verkennen om het werk efficiënter te maken en tegelijkertijd mensen in en aan het werk te helpen. Michiel de Looze: “We richten ons op allerlei vraagstukken rond de interactie tussen mens en robot. Denk aan het op afstand aansturen door de mens van robots die zwaar, gevaarlijk of complex werk overnemen. We ontwikkelen exoskeletten die mensen ondersteunen bij fysiek zwaar werk. In het open innovatiecentrum i-Botics werken we met de Universiteit Twente aan deze en andere gerobotiseerde toepassingen. We beproeven nieuwe technologische combinaties mens-robot in het lab, maar ondersteunen ook concreet bedrijven die hiermee aan de slag willen gaan.”
Lees meer
Vooral mensen met een fysieke, cognitieve of andere beperking hebben baat bij ondersteuning door mensgerichte technologie. Dat blijkt onder meer uit een praktijkproef met zogeheten inclusieve technologie die TNO hield bij Amfors, het sociaal werkbedrijf in de regio Amersfoort. “Bij Amfors vinden wij het belangrijk om in te zetten op inclusieve technologie. Het vergroot de mogelijkheden van onze medewerkers om zelfstandiger te werken en meer complex werk op te pakken. Bovendien geeft het hen meer plezier in het werk en participeert men zo volwaardig in de samenleving”, zegt Amfors-directeur Ronald de Koning enthousiast. Moeilijke taken makkelijk maken Er zijn veel vacatures in de maakindustrie en tegelijkertijd staan er mensen zonder werk aan de kant. Inclusieve technologie maakt moeilijke taken makkelijk en kan beide problemen helpen oplossen. Zo kunnen ook lager geschoolde medewerkers eenvoudig vaardigheden leren en optimaal presteren. TNO doet al jaren onderzoek naar de inzet van inclusieve technologie om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan zinvol werk te helpen en werkenden duurzaam inzetbaar te houden, kortom te includeren in het arbeidsproces. Fysieke of collaboratieve robots (cobots) nemen gedeeltelijk taken over waar mensen met een beperking moeite mee hebben zoals zwaar, gevaarlijk, precies of eentonig werk. Daarnaast maakt augmented reality (AR) het mogelijk instructies op de werkplek te projecteren, waardoor medewerkers zonder voorafgaande training taken kunnen verrichten die ze anders onmogelijk aan zouden kunnen. “Eén tot twee uur werken met het Operator Support Systeem deed de zelfwaarde van de medewerkers zichtbaar groeien” Technologie geen bedreiging, maar een kans “Samenwerking tussen mens en machine staat momenteel volop in de belangstelling, omdat mensen met een beperking daardoor werk kunnen doen dat anders voor hen onbereikbaar was. Dat geldt zowel voor sociale werkbedrijven als het reguliere bedrijfsleven. In deze krappe arbeidsmarkt kan het voor ondernemers aantrekkelijk zijn mensen in dienst nemen die ze anders nooit hadden aangenomen. Zo is technologie geen bedreiging, maar biedt deze juist tal van nieuwe mogelijkheden op werkgebied”, zegt TNO-onderzoeker Gu van Rhijn. De mogelijkheden van inclusieve technologie In het onderzoek naar deze ontwikkelingen werkt TNO nauw samen met gerenommeerde instituten als het Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC), VU Athena en Technopolis. Om in de praktijk naar de mogelijkheden voor mensen uit kwetsbare arbeidspositie te kijken, werkt TNO – in de Kennisalliantie Inclusie & Technologie (KIT) – samen met kenniscentrum en A&O-fonds sociale werkgelegenheid SBCM en met Cedris, de landelijke vereniging voor sociale werkgelegenheid. Dat opent de weg naar de sociale werkbedrijven en sociale ondernemingen in ons land om daar met proeven aan te tonen dat technologieën hier vruchten afwerpen. Via KIT worden de resultaten van alle projecten publiek beschikbaar gesteld. “Inclusieve technologie vergroot de mogelijkheden van onze medewerkers om zelfstandiger te werken en meer complex werk op te pakken” Zonder ervaring direct aan de slag Dat bleek bijvoorbeeld bij Amfors waar 1.150 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werken in onder meer het groen, metaal, productie en schoonmaak. De proef is gehouden bij medewerkers die armaturen voor led-straatverlichting assembleren. Afhankelijk van de activiteit en het niveau van de medewerker duurt het leren van de benodigde vaardigheden normaal gesproken weken. TNO heeft in deze pilot bij Amfors een Operator Support Systeem (OSS) ingezet dat de werkinstructies stap voor stap op het werkblad of op het product projecteert. Medewerkers zien steeds welke handeling ze op dat moment moeten verrichten, waardoor mensen zonder enige ervaring direct aan de slag kunnen. Veelbelovende resultaten De resultaten van de proef zijn veelbelovend: een grote meerderheid is positief over het OSS. Ze vinden de projecties prettiger dan mondelinge uitleg en kunnen hun aandacht veel beter bij het werk houden. Verder geven verreweg de meesten aan hierdoor moeilijker werk aan te kunnen dan voorheen. Uit tijdmetingen bleek dat na het assembleren van drie producten de cyclustijd al met 30 procent is gedaald en daarmee het niveau is bereikt van ervaren medewerkers. Volgens een begeleider van de groep deed één tot twee uur werken met het systeem de zelfwaarde van de medewerkers zichtbaar groeien. Snel en foutloos werken geeft mensen zelfvertrouwen en plezier in het werk. Opleidings- en productiekosten dalen Het Operator Support Systeem is ook ingezet en getest met en bij diverse hightech bedrijven zoals Thomas Regout, Omron, Bronkhorst, Variass en Vekon in de assemblage van complexe en steeds variërende productvarianten. Ook hier bewijst het systeem zijn meerwaarde. Onervaren personen werken dankzij het OSS net zo snel en foutloos als iemand met ervaring. Personeel is veel flexibeler in te zetten en de opleidings- en productiekosten gaan omlaag. “Uit tijdmetingen bleek dat na het assembleren van drie producten de cyclustijd met 30 procent is gedaald en daarmee het niveau is bereikt van ervaren medewerkers” Interesse bedrijfsleven voor praktijkproeven “We zien dan ook dat verschillende sectoren in het bedrijfsleven, vooral de maakindustrie, interesse tonen voor ons onderzoek en de praktijkproeven”, zegt Harry de Boer van TNO Gezond Leven. “Door technologieën als cobots, exoskeletten, augmented en virtual reality vergroten we de kansen van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en worden zij interessanter voor werkgevers. We laten nu zien dat het voor beide partijen profijtelijk is. Het inzetten van bijvoorbeeld een OSS verlaagt de drempel voor ondernemers om mensen met beperkingen in hun organisatie te laten werken.” Op hoger niveau inzetbaar De komende tijd staan meer praktijkproeven op het programma. Na de eerste goede resultaten is er meer inzicht nodig om inclusieve technologie verder op te schalen. TNO wil de technologie verfijnen door deze nog beter te laten aansluiten op zowel beperkingen en vaardigheden van mensen als op verschillende processen in bedrijven. Daarnaast is er meer inzicht nodig in langetermijneffecten van deze technologieën op productiviteit, leertijd, inzetbaarheid en ontwikkeling van mensen. “We beginnen niet bij de techniek, maar bij het proces en de mens”, zegt Van Rhijn. “Om welke beperkingen en competenties van mensen gaat het, welk productieproces, welke taken en handelingen. Door dat goed in kaart te brengen kun je systemen op maat bouwen en ze individueel afstemmen. Zo worden mensen meer, breder en op hoger niveau inzetbaar.”
Lees meer